Trong thế giới nghệ thuật, thiết kế và triết học, có một khái niệm ăn sâu vào văn hóa Nhật Bản được gọi là “Ma”. Nguyên tắc thẩm mỹ này vượt xa sự vắng bóng của các đối tượng hoặc sự trống rỗng của không gian. Thay vào đó, “Ma” là một thẩm mỹ bao trùm, xoay quanh việc thưởng thức và trân trọng những khoảng không gian trống(negative space) và vẻ đẹp sâu sắc ẩn phía bên trong nó. Đây là một khái niệm thấm nhuần vào nhiều khía cạnh của cuộc sống và sự sáng tạo của người Nhật, từ kiến trúc và thiết kế đến văn học và nghệ thuật biểu diễn.
Khái niệm “Ma” đã vượt qua nguồn gốc văn hóa của nó và ảnh hưởng đến những bộ óc sáng tạo trên toàn thế giới, tìm thấy một vị trí trong thiết kế đương đại, chủ nghĩa tối giản và trải nghiệm của người dùng, nhấn mạnh sức hấp dẫn vượt thời gian và phổ quát của nó. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào bản chất của “Ma”, khám phá vẻ đẹp nằm trong negative space của thẩm mỹ và triết học Nhật Bản.
Định nghĩa “Ma”
Thuật ngữ “Ma” (間) trong tiếng Nhật là một khái niệm tương đối trừu tượng, có phần khó định nghĩa chính xác bằng tiếng Anh vì nó bao gồm nhiều khía cạnh liên quan đến không gian, thời gian và khoảng cách giữa các đối tượng hoặc sự kiện. Tuy nhiên, nó thường được dịch là “negative space “, “khoảng dừng”, “khoảng cách” hoặc “sự trống rỗng”. Tuy nhiên, việc rút gọn nó thành những bản dịch đơn giản này không nắm bắt được toàn bộ chiều sâu và sự phức tạp của khái niệm này. “Ma” là về không gian ở giữa, các khoảng dừng và sự im lặng. Đó là khoảng dừng không bị chiếm giữ cho phép các yếu tố thở, tạo ra cảm giác hài hòa và cân bằng.
Bản chất của “Ma”: Không gian, Thời gian và Sự phát triển
Khái niệm “Ma” của Nhật Bản có thể được hiểu là khoảnh khắc tạm dừng trong thời gian hoặc khoảng trống trong không gian. Hãy nghĩ về nó như không gian và thời gian cần thiết để chúng ta có thể hít thở, trải nghiệm và kết nối với thế giới. Khi chúng ta thiếu thời gian hoặc thấy mình ở trong một trạng thái bí bách, ngột ngạt, sự phát triển cá nhân của chúng ta bị giới hạn lại rất nhiều. Nguyên tắc cơ bản này áp dụng cho mọi khía cạnh trong cuộc sống của chúng ta.
Để nắm bắt được bản chất của “Ma”, bạn có thể xem biểu diễn trực quan của nó trong ký tự kanji của Nhật Bản. “Ma” bao gồm hai ký tự: “cửa” và “mặt trời”. Cùng nhau, các ký tự này tạo ra hình ảnh một cánh cửa mà ánh sáng mặt trời nhẹ nhàng chiếu vào. Hình ảnh này nắm bắt được ý tưởng về “Ma” một cách tuyệt đẹp, minh họa tầm quan trọng của những khoảng mở và khoảng dừng trong cuộc sống của chúng ta, giống như một cánh cửa cho phép ánh sáng và không khí trong lành tràn vào không gian.
“Ma” trong hội họa truyền thống Nhật Bản
Khi thảo luận về hội họa truyền thống Nhật Bản, có thể thấy rõ rằng khái niệm “Ma” có ảnh hưởng sâu sắc đến bố cục, phong cách và tính thẩm mỹ. Những tác phẩm nghệ thuật này thường sử dụng không gian âm, trong đó các khu vực trống hoặc không được sơn có ý nghĩa quan trọng như chính các yếu tố được sơn. Việc sử dụng không gian âm một cách có chủ đích khuyến khích người xem chiêm nghiệm về chủ đề và khám phá vẻ đẹp trong sự đơn giản. Hơn nữa, các bức tranh truyền thống Nhật Bản thường nhấn mạnh vào sự gợi ý hơn là sự thể hiện rõ ràng. Điều này cho phép người xem tham gia vào tác phẩm nghệ thuật và lấp đầy các chi tiết bằng trí tưởng tượng của họ, tạo ra cảm giác “Ma” trong khoảng cách giữa những gì được vẽ và những gì được ngụ ý.
Việc sử dụng “Ma” trong hội họa truyền thống Nhật Bản cũng mở rộng sang việc mô tả các yếu tố tự nhiên. Ví dụ, việc thể hiện sương mù hoặc sương mù trong một bức tranh phong cảnh không chỉ đơn thuần là sự vắng mặt của chi tiết mà là việc sử dụng không gian âm một cách có chủ đích để tạo ra chất lượng thanh thoát và có bầu không khí. Các bức tranh truyền thống Nhật Bản thường kết hợp các mùa và thế giới tự nhiên thay đổi làm chủ đề chính. Các nghệ sĩ nắm bắt những khoảnh khắc chuyển tiếp, chẳng hạn như vẻ đẹp thoáng qua của hoa anh đào vào mùa xuân hoặc sự tĩnh lặng yên bình của một phong cảnh tuyết rơi vào mùa đông. Những yếu tố theo mùa này không chỉ được mô tả mà còn được bao quanh bởi không gian âm rộng rãi, cho phép người xem kết nối với nhịp điệu thay đổi của thiên nhiên và trân trọng sự phù du của cuộc sống.
“Ma” trong Kiến trúc và Thiết kế Nhật Bản
Kiến trúc và thiết kế trong bối cảnh “Ma” trong văn hóa Nhật Bản mang đến góc nhìn độc đáo về việc sử dụng không gian và đánh giá cao không gian âm. Kiến trúc và thiết kế nội thất Nhật Bản thường nhấn mạnh vào chủ nghĩa tối giản và sự đơn giản, kết hợp các vật liệu tự nhiên, bảng màu trung tính và đường nét gọn gàng. Việc cố tình loại bỏ các yếu tố không cần thiết tạo ra cảm giác “Ma”, cho phép các thành phần thiết yếu nổi bật.
Những ngôi nhà truyền thống của Nhật Bản cũng đón nhận “Ma” thông qua việc sử dụng không gian mở, cửa trượt và nội thất tối giản. Những lựa chọn thiết kế này làm mờ ranh giới giữa không gian trong nhà và ngoài trời, tích hợp liền mạch thiên nhiên vào trải nghiệm sống.
Trong kiến trúc Nhật Bản, “Ma” vượt ra ngoài không gian vật lý; nó ảnh hưởng đến thiết kế lối vào và ngưỡng cửa. Nhiều ngôi nhà và ngôi đền truyền thống của Nhật Bản cố tình có lối vào khiêm tốn và giản dị, tạo ra một không gian chuyển tiếp được gọi là “genkan”. Ở đây, mọi người cởi giày trước khi vào khu vực sinh hoạt chính, thể hiện sự biểu hiện vật lý của “Ma” và mang đến khoảnh khắc dừng lại và suy ngẫm.
“Ma” trong Ikebana và Trà đạo
Khái niệm “Ma” cũng thể hiện rõ trong các loại hình nghệ thuật Nhật Bản như ikebana (cắm hoa) và chanoyu (trà đạo Nhật Bản). Ikebana không chỉ là cắm hoa; đó là một loại hình nghệ thuật được đánh giá cao ở Nhật Bản. Trong ikebana , việc cắm hoa không chỉ là về bản thân những bông hoa mà còn là khoảng không giữa chúng. Vị trí của từng thân cây được cân nhắc kỹ lưỡng, và khoảng không giữa các bông hoa và cành cây cũng quan trọng như chính các yếu tố, tạo nên cảm giác “Ma” mời gọi người xem đánh giá cao sự hài hòa giữa thiên nhiên và nhân tạo.
Các nghệ sĩ Ikebana cố tình tạo ra những khoảng không này để tạo ra những khoảng dừng về mặt thị giác và cảm xúc, nâng cao vẻ đẹp và sự cân bằng tổng thể của sự sắp xếp. “Ma” trong ikebana khuyến khích sự chánh niệm và chiêm nghiệm, khiến nó trở nên hơn hẳn một vật trang trí hoa đơn thuần.
Tương tự như vậy, trong trà đạo Nhật Bản , “Ma” cũng đóng một vai trò quan trọng. Trà đạo Nhật Bản là một nghi lễ thực hành liên quan đến việc chuẩn bị và thưởng thức matcha (trà xanh). “Ma” đóng vai trò cơ bản trong thẩm mỹ và triết lý của trà đạo Nhật Bản . Buổi lễ được đánh dấu bằng những khoảnh khắc tĩnh lặng, đây là một phần không thể thiếu của trải nghiệm trà đạo. Những khoảng dừng này, hay “Ma”, cho phép người tham gia đánh giá cao sự giản dị và thanh lịch của buổi lễ một cách trọn vẹn.
“Ma” có thể được tìm thấy trong nhiều khía cạnh khác nhau của nghi lễ trà đạo Nhật Bản , từ những chuyển động có chủ đích của người chủ trì đến thiết kế của chính phòng trà. Khoảng cách giữa các hành động và lời nói được sắp xếp cẩn thận, cho phép người tham gia suy ngẫm và tìm thấy sự thanh thản trong khoảnh khắc hiện tại.
Ý nghĩa của “Ma” trong phần kết luận
Về bản chất, “Ma” mời gọi chúng ta khám phá ý nghĩa của những gì không có cũng như những gì hiện hữu. Nó khuyến khích chúng ta trân trọng sức mạnh của sự tĩnh lặng và im lặng, không chỉ là sự vắng mặt đơn thuần mà là một phần cơ bản và có ý nghĩa trong trải nghiệm của chúng ta. Hiểu được “Ma” giúp chúng ta hiểu sâu sắc cách người Nhật nhìn nhận và tương tác với môi trường xung quanh, đưa ra góc nhìn có giá trị về sự tao nhã của sự đơn giản và ý nghĩa của những gì tồn tại trong khoảng không không gian negative.
Khi kết thúc hành trình khám phá “Ma”, chúng ta hãy nhớ rằng khái niệm này không chỉ là một phần của văn hóa Nhật Bản mà còn mời gọi chúng ta đón nhận sự im lặng, tĩnh lặng và không gian negative như những yếu tố thiết yếu trong trải nghiệm của chúng ta. Trong một thế giới thường tràn ngập tiếng ồn và sự lộn xộn, “Ma” đóng vai trò như một lời nhắc nhở vượt thời gian để tìm thấy sự cân bằng, hài hòa và ý nghĩa trong sự đơn giản của sự tồn tại.
