Wabi Sabi là một triết lý thẩm mỹ độc đáo của Nhật Bản, tôn vinh vẻ đẹp tìm thấy trong sự không hoàn hảo, sự giản đơn và tính phù du của cuộc sống. Mặc dù đây là một khái niệm cơ bản trong văn hóa Nhật Bản, nhưng việc thể hiện bản chất của Wabi Sabi có thể là thách thức đối với nhiều người. Qua thời gian, triết lý Thiền đã giúp tạo nên bảy nguyên tắc thẩm mỹ có thể được sử dụng để nắm bắt khái niệm Wabi Sabi .
Bằng cách khám phá những nguyên tắc này, chúng ta có thể phát triển một khuôn khổ để đánh giá và hiểu được cách tiếp cận độc đáo này đối với vẻ đẹp và thẩm mỹ. Bài viết này sẽ đi sâu vào bảy nguyên tắc thẩm mỹ của Nhật Bản để hiểu sâu hơn về triết lý Wabi Sabi . Fukinsei (不均斉): sự bất thường, bất đối xứng Kanso (簡素): sự đơn giản hoặc loại bỏ sự lộn xộn Koko (考古): vẻ đẹp cơ bản, phong trần và thô sơ Shizen (自然): sự tự nhiên hoặc độc đáo Yūgen (幽玄): cảm giác sâu sắc về sự bí ẩn và chiều sâu trong cái đẹp Datsuzoku (脱俗): sự phá vỡ các quy ước và chuẩn mực Seijaku (静寂): cảm giác bình tĩnh và tĩnh lặng
Các yếu tố tự nhiên tìm thấy trong thẩm mỹ Nhật Bản, bao gồm triết lý Wabi Sabi , phản ánh các đức tính của tính cách con người và hành vi đúng đắn, cho thấy rằng nghệ thuật có thể thúc đẩy đức tính và sự lịch sự thông qua sự trân trọng và thực hành. Do đó, hàm ý đạo đức vốn có trong các lý tưởng thẩm mỹ của Wabi Sabi và các hình thức nghệ thuật Nhật Bản khác, thấm nhuần nhiều khía cạnh của văn hóa Nhật Bản. Mối liên hệ sâu sắc giữa thẩm mỹ và đạo đức này cho thấy rằng việc đánh giá cao Wabi Sabi và các hình thức nghệ thuật khác có thể dẫn đến một xã hội có đạo đức và văn minh hơn. Để đánh giá cao và hiểu biết sâu sắc hơn về văn hóa Nhật Bản, điều quan trọng là phải tăng cường mối tương quan giữa Wabi Sabi , các lý tưởng thẩm mỹ khác và các giá trị đạo đức.
Bảy nguyên tắc thẩm mỹ Wabi Sabi của Nhật Bản
1. Fukinsei | 不均斉
Fukinsei là nguyên tắc cơ bản của Wabi Sabi , đề cập đến khái niệm bất thường và bất đối xứng trong thiết kế và bố cục. Trong thẩm mỹ Thiền tông, các yếu tố bất thường và bất đối xứng được sử dụng để tạo sự cân bằng và ổn định trong bố cục. Điều này là do tính đối xứng, đều đặn hoặc hoàn hảo có thể có những hạn chế, trong khi tính bất đối xứng, bất thường hoặc không hoàn hảo là vô hạn và tự nhiên.
Bằng cách áp dụng nguyên tắc Fukinsei trong thiết kế, người ta có thể đạt được bố cục năng động và hấp dẫn hơn, thoát khỏi các khái niệm truyền thống về tính đối xứng và đồng nhất. Cách tiếp cận này tôn vinh những khiếm khuyết vốn có và sự bất thường tự nhiên của vật liệu và hình thức, tạo thêm cảm giác độc đáo và chân thực cho thiết kế. Một ví dụ tuyệt vời về điều này có thể thấy trong “enso” hay “vòng tròn thiền”, thường được mô tả trong tranh vẽ bằng cọ là một vòng tròn không hoàn chỉnh, tượng trưng cho sự không hoàn hảo vốn là một phần không thể thiếu của sự tồn tại.
Khái niệm Fukinsei có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực, từ thiết kế đồ họa đến kiến trúc, nơi nó có thể tạo ra cảm giác hài hòa và cân bằng bằng cách áp dụng những khiếm khuyết vốn có và sự bất thường của các yếu tố thiết kế. Nó khuyến khích các nhà thiết kế suy nghĩ vượt ra ngoài khuôn khổ và thoát khỏi các quy tắc và tiêu chuẩn cứng nhắc, thúc đẩy một bố cục trôi chảy và hữu cơ hơn.
2. Kanso | 簡素
Kanso là một nguyên tắc thẩm mỹ của Nhật Bản nhấn mạnh vào sự đơn giản và loại bỏ sự lộn xộn. Như Tiến sĩ Koichi Kawana đã phát biểu, “Sự đơn giản có nghĩa là đạt được hiệu quả tối đa với phương tiện tối thiểu”. Nguyên tắc này thúc đẩy chủ nghĩa tối giản, sự tinh tế và cảm giác yên bình, khuyến khích loại bỏ mọi yếu tố không cần thiết để đạt được thiết kế hài hòa và tinh tế hơn.
Nguyên tắc thẩm mỹ Kanso của Nhật Bản có thể được định nghĩa là sự ngưỡng mộ sự đơn giản, đặc biệt là trong lĩnh vực thiết kế nội thất. Nguyên tắc này đã được Marie Kondo, một nhà văn tiểu luận người Nhật Bản ủng hộ việc dọn dẹp và chỉ giữ lại những vật dụng mang lại niềm vui, phổ biến. Nguyên tắc Kanso đã trở thành một câu thần chú được áp dụng rộng rãi cho các nhà thiết kế muốn tạo ra những sản phẩm vừa đẹp mắt vừa có chức năng mà không dựa vào sự dư thừa hoặc lộn xộn. Bằng cách áp dụng các nguyên tắc của Kanso và Wabi Sabi, các nhà thiết kế có thể tạo ra các tác phẩm năng động tôn vinh sự không hoàn hảo và sự bất thường tự nhiên của vật liệu và hình thức, tạo ra các thiết kế độc đáo và chân thực.
Triết lý “ít hơn là nhiều hơn” đã trở nên phổ biến trong nhiều lĩnh vực, nhờ vào nguyên tắc Kanso. Nguyên tắc thẩm mỹ Nhật Bản này có thể được quan sát thấy trong nhiều khía cạnh của văn hóa Nhật Bản, chẳng hạn như nghệ thuật, kiến trúc và trà đạo Nhật Bản. Kiến trúc truyền thống Nhật Bản coi trọng sự đơn giản, tập trung vào các đường nét sạch sẽ và thiết kế gọn gàng. Nguyên tắc tương tự cũng được phản ánh trong các khu vườn Nhật Bản, nhấn mạnh sự đơn giản, vẻ đẹp tự nhiên và sự hài hòa. Tuy nhiên, Kanso không thể được hiểu đầy đủ khi tách biệt. Ý nghĩa của nó chỉ được nhận ra khi kết hợp với sáu nguyên tắc khác của Wabi Sabi và trong khuôn khổ thực hành của Phật giáo Thiền tông. Điều này làm nổi bật bản chất riêng biệt của thẩm mỹ Nhật Bản.
3. Koko | 考古
Koko là một nguyên tắc của Wabi Sabi , thể hiện bản chất của vẻ đẹp tự nhiên, phong hóa và thô sơ. Nó coi trọng các vật liệu hữu cơ, hình thức không hoàn hảo và kết cấu mộc mạc, truyền cảm hứng cho chúng ta trân trọng sự thô sơ và phù du của cuộc sống. Bằng cách áp dụng nguyên tắc này, chúng ta học cách tôn vinh những khiếm khuyết độc đáo khiến mọi thứ trở nên chân thực và độc nhất vô nhị. Koko đóng vai trò như một lời nhắc nhở để trân trọng vẻ đẹp của sự giản đơn và nuôi dưỡng sự hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới xung quanh chúng ta, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sống hòa hợp với thiên nhiên.
Trong văn hóa Nhật Bản, Koko được phản ánh trong nhiều loại hình nghệ thuật, bao gồm đồ gốm, thư pháp và làm vườn. Ví dụ, trong đồ gốm, ý tưởng về Wabi Sabi được thể hiện bằng “vẻ đẹp trong các vết nứt”, nơi các vết nứt trên một mảnh đồ gốm không được ngụy trang mà được làm nổi bật như một đặc điểm độc đáo và chân thực. Một ví dụ nổi bật khác về sự hiện thân của Koko trong nghệ thuật Nhật Bản được thấy trong Kintsugi , nghệ thuật sửa chữa đồ gốm bị vỡ bằng sơn mài trộn với các kim loại quý dạng bột như vàng, bạc hoặc bạch kim. Thay vì che giấu những vết nứt, Kintsugi nhấn mạnh chúng, biến mảnh ghép đã vá thành minh chứng cho lịch sử của nó.
Khái niệm Koko, bắt nguồn sâu sắc từ Wabi Sabi , dạy chúng ta cách chấp nhận những điều không hoàn hảo trong cuộc sống và nhìn thấy vẻ đẹp trong sự đơn giản và chân thực. Nó khuyến khích chúng ta tìm thấy niềm vui trong thế giới tự nhiên và phát triển sự trân trọng sâu sắc hơn đối với vẻ đẹp vốn có xung quanh chúng ta. Bằng cách chấp nhận những nguyên tắc này, chúng ta có thể phát triển nhận thức sâu sắc hơn và trân trọng khoảnh khắc hiện tại, dẫn đến cách sống biết ơn và chánh niệm hơn. Do đó, Koko trở thành một khái niệm không thể thiếu trong triết lý phức tạp của Wabi Sabi .
4. Shizen | 自然
Trong thế giới Wabi Sabi , Shizen đóng vai trò then chốt vì nó đại diện cho vẻ đẹp chân thực và không tô điểm của thế giới tự nhiên. Shizen là một thuật ngữ tiếng Nhật dùng để chỉ sự tự nhiên hoặc độc đáo, coi trọng vẻ đẹp nội tại của vật liệu và quá trình tự nhiên, đồng thời khuyến khích việc đánh giá cao mọi thứ trong trạng thái tự nhiên của chúng. Shizen tôn vinh các chu kỳ tăng trưởng tự nhiên, bao gồm cả sự suy tàn và biến đổi, và coi sự không hoàn hảo, bất thường và bất đối xứng là một phần của vẻ đẹp vốn có của chúng. Shizen là biểu hiện của tính thẩm mỹ Wabi Sabi trong thế giới tự nhiên, phản ánh niềm tin của người Nhật rằng mọi thứ đều được kết nối và thiên nhiên là nguồn cảm hứng cho nghệ thuật và thiết kế.
Khi áp dụng vào nghệ thuật và thiết kế, cả Shizen và Wabi Sabi đều truyền cảm hứng cho những sáng tạo phản ánh sự cân bằng, hài hòa và đơn giản được quan sát thấy trong tự nhiên. Với sự tôn trọng sâu sắc của người Nhật đối với thiên nhiên và niềm tin của họ vào sự kết nối của mọi thứ, họ lấy cảm hứng từ thế giới tự nhiên. Ăn sâu vào thẩm mỹ truyền thống của Nhật Bản, nguyên tắc này được phản ánh trong nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau. Ví dụ, trong đồ gốm Nhật Bản, một nghệ sĩ có thể cố tình để lại những điểm không hoàn hảo hoặc không đồng đều để làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên của đất sét. Shizen cũng thường được sử dụng trong ikebana , một hình thức nghệ thuật cắm hoa của Nhật Bản phải trông như thể chúng vẫn còn hoang dã. Cách tiếp cận này không chỉ phổ biến trong thiết kế sản phẩm của Nhật Bản mà còn trong thiết kế cảnh quan.
Nguyên tắc thẩm mỹ Shizen của Nhật Bản bắt nguồn từ sự tôn trọng sâu sắc đối với thiên nhiên. Bản chất của nó nằm ở sự trân trọng thế giới tự nhiên và vẻ đẹp vốn có của nó. Thông qua việc thực hành Shizen, chúng ta có thể phát triển sự hiểu biết sâu sắc hơn về môi trường và sự cân bằng tinh tế của nó, từ đó truyền cảm hứng cho chúng ta sống theo cách bền vững và hài hòa hơn. Hơn nữa, chúng ta có thể tạo ra nghệ thuật và thiết kế phản ánh sự đơn giản và cân bằng của thiên nhiên, dẫn đến một cách sống trọn vẹn và cân bằng hơn.
5. Yūgen | 幽玄
Yūgen là một nguyên tắc quan trọng trong mỹ học truyền thống Nhật Bản, thường khó giải thích bằng lời. Đây là một phẩm chất tinh tế và khó nắm bắt tồn tại trong cõi vô định và không xác định, gợi lên cảm giác kính sợ, ngạc nhiên và chiêm nghiệm sâu sắc. Trong thế giới mỹ học Nhật Bản, Yūgen thường gắn liền với thế giới tự nhiên, đặc biệt là với những cảnh quan gợi lên cảm giác bí ẩn và vẻ đẹp sâu sắc. Mối liên hệ với thiên nhiên này hoàn toàn phù hợp với các nguyên tắc của Wabi Sabi , nhấn mạnh vẻ đẹp tìm thấy trong sự không hoàn hảo, đơn giản và bản chất phù du của thế giới tự nhiên.
Thuật ngữ Yūgen bao gồm hai ký tự: “yū” có nghĩa là “mờ” hoặc “tinh tế” và “gen” có nghĩa là “bí ẩn” hoặc “chiều sâu”. Cùng nhau, những ký tự này thể hiện ý tưởng về một vẻ đẹp tinh tế, bí ẩn nằm bên dưới bề mặt của sự vật, chờ đợi được khám phá. Trong bối cảnh mỹ học Nhật Bản, Yūgen gắn liền với các yếu tố tâm linh và siêu việt của vẻ đẹp vượt quá khả năng hiểu biết của chúng ta. Nó được thể hiện thông qua việc sử dụng các biểu tượng, ẩn dụ và ám chỉ tinh tế, tạo ra cảm giác mơ hồ và chưa biết.
Yūgen là một khái niệm tâm linh và triết học có nguồn gốc sâu xa từ các loại hình nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản như kịch Noh , thơ haiku và tranh mực. Nó khuyến khích chúng ta đánh giá cao vẻ đẹp nằm ngoài tầm hiểu biết của chúng ta và nắm bắt điều chưa biết. Không giống như Wabi Sabi , nhấn mạnh vào vẻ đẹp giản dị của sự vật, Yūgen tập trung vào vẻ đẹp sâu sắc và bí ẩn nằm ngoài những gì có thể nhìn thấy hoặc hiểu được. Cả hai khái niệm đều tôn vinh sự tinh tế và sắc thái của sự vật, khuyến khích người xem đánh giá cao chiều sâu và sự phức tạp nằm bên dưới bề mặt.
6. Datsuzoku | 脱俗
Datsuzoku là một nguyên tắc thẩm mỹ của Nhật Bản khuyến khích mọi người thoát khỏi các quy ước và chuẩn mực, cho phép họ nhận thức môi trường của mình mà không có định kiến. Nguyên tắc này gắn liền chặt chẽ với Wabi Sabi trong thẩm mỹ truyền thống của Nhật Bản và thường gợi lên cảm giác độc lập và bốc đồng, truyền cảm hứng cho mọi người theo đuổi sự sáng tạo và cá tính của mình mà không cảm thấy bị giới hạn bởi các kỳ vọng hoặc chuẩn mực của xã hội.
Trong văn hóa Nhật Bản, Datsuzoku được coi là một cách để thoát khỏi những ràng buộc của kỳ vọng xã hội và thể hiện bản thân một cách tự do, dẫn đến một cuộc sống chân thực và trọn vẹn hơn. Nguyên tắc này được phản ánh trong nhiều khía cạnh của văn hóa Nhật Bản, từ thiết kế các quán trà truyền thống đến nghệ thuật cắm hoa . Bằng cách áp dụng Datsuzoku, mọi người được khuyến khích tìm kiếm con đường riêng của mình và từ chối sự tuân thủ, cuối cùng dẫn đến một cuộc sống có ý nghĩa và mục đích hơn.
Tuy nhiên, nguyên tắc Datsuzoku, bắt nguồn từ thẩm mỹ Nhật Bản, đã tiếp tục truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ và nhà thiết kế đương đại tạo ra các tác phẩm phi truyền thống thách thức các chuẩn mực và kỳ vọng truyền thống. Bằng cách thoát khỏi những ràng buộc của quy ước, nguyên tắc này khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo, dẫn đến những ý tưởng và quan điểm mới. Ví dụ, trong thời trang, các nhà thiết kế thường sử dụng Datsuzoku để tạo ra những thiết kế quần áo độc đáo và không theo khuôn mẫu, khác biệt với chuẩn mực của ngành. (7 nguyên tắc thẩm mỹ của Nhật Bản để áp dụng Wabi Sabi – dans le gris)
7. Seijaku | 静寂
Seijaku là một thuật ngữ tiếng Nhật dùng để chỉ việc tìm kiếm cảm giác bình tĩnh và tĩnh lặng giữa sự hỗn loạn của cuộc sống, phù hợp hoàn hảo với các nguyên tắc của Wabi Sabi . Nó liên quan đến cảm giác tĩnh lặng, yên bình và thanh thản. Đây là một nguyên tắc thiết yếu trong thẩm mỹ truyền thống của Nhật Bản, đặc biệt là trong các nghi lễ trà đạo và thiền Zen của Nhật Bản. Seijaku, giống như Wabi Sabi , gắn liền với vẻ đẹp của sự giản dị, im lặng và cô độc, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm sự bình yên và cân bằng giữa sự hỗn loạn và ồn ào của thế giới.
Seijaku không chỉ là trạng thái vật lý mà còn là trạng thái tinh thần và tâm linh. Đó là khả năng tìm thấy sự tĩnh lặng và thanh thản bên trong chính chúng ta, ngay cả khi đang ở giữa một thế giới bận rộn và hỗn loạn. Trong tự nhiên, Seijaku có thể được quan sát thấy trong sự tĩnh lặng của một hồ nước hoặc sự tĩnh lặng của một khu rừng. Đó là sự tĩnh lặng có thể tìm thấy giữa một cơn bão dữ dội và cảm giác bình tĩnh có thể cảm nhận được khi đối mặt với nghịch cảnh.
Nhiều khía cạnh của văn hóa Nhật Bản, bao gồm nghệ thuật, văn học và kiến trúc, đã chịu ảnh hưởng của khái niệm Seijaku. Ví dụ, trong các khu vườn thiền của Nhật Bản , việc kết hợp không gian âm và các vật liệu tự nhiên, chẳng hạn như đá và sỏi, giúp tạo nên bầu không khí thanh bình và tĩnh lặng. Tương tự như vậy, trong kiến trúc, các vật liệu tự nhiên như gỗ và đá, cũng như các yếu tố như nước và ánh sáng, được sử dụng để thúc đẩy cảm giác thống nhất và cân bằng với môi trường xung quanh. Seijaku và Wabi Sabi có mối quan hệ chặt chẽ, vì cả hai khái niệm đều nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đơn giản, yên tĩnh và sự trân trọng sâu sắc đối với thế giới tự nhiên.
Cốt lõi của Wabi Sabi
Như Beth Kempton đã viết trong cuốn sách của bà, Wabi Sabi: Trí tuệ Nhật Bản cho cuộc sống hoàn hảo không hoàn hảo : “Nói một cách đơn giản, Wabi Sabi cho phép bạn được là chính mình. Nó khuyến khích bạn làm hết sức mình nhưng không làm mình ốm khi theo đuổi mục tiêu hoàn hảo không thể đạt được. Nó nhẹ nhàng thúc đẩy bạn thư giãn, chậm lại và tận hưởng cuộc sống. Và nó cho bạn thấy rằng vẻ đẹp có thể được tìm thấy ở những nơi không ngờ tới nhất, biến mỗi ngày thành cánh cửa dẫn đến niềm vui.”
Triết lý Wabi Sabi , được gói gọn trong 7 nguyên tắc thẩm mỹ của Nhật Bản, mang đến một góc nhìn độc đáo về cái đẹp—một góc nhìn tôn vinh sự không hoàn hảo, sự giản đơn và bản chất phù du của cuộc sống. Bằng cách tiếp thu những nguyên tắc này, chúng ta có thể vun đắp lòng trân trọng sâu sắc đối với vẻ đẹp vốn có xung quanh chúng ta trong cuộc sống hàng ngày, thúc đẩy sự hiểu biết sâu sắc hơn về triết lý Wabi Sabi .
Tinh thần của Wabi Sabi có thể truyền vào cuộc sống của chúng ta theo nhiều cách, chẳng hạn như thông qua việc sử dụng các vật liệu tự nhiên, sự kết hợp cố ý của sự bất đối xứng vào thiết kế và sự chấp nhận duyên dáng của thời gian trôi qua. Bằng cách kết hợp những nguyên tắc này vào cuộc sống và cách thể hiện sáng tạo của chính mình, chúng ta không chỉ đón nhận vẻ đẹp của sự không hoàn hảo mà còn khám phá ra sự cân bằng hài hòa trong bản chất phù du của cuộc sống.
—
Bản quyền bài viết thuộc về Học viện nhiếp ảnh quảng cáo Chimkudo
